Psikolojinin yeri diğer bilimlere göre nerede? Psikolojinin dalları var mı?

Psikolojinin yeri diğer bilimlere göre nerede? Psikolojinin dalları var mı?

Halen kabul edilen bakış açısına göre, psikoloji bilimi tip, dil bilimi, sosyoloji, biyoloji, suni zeka, antropoloji, hatta tarih bilimlerinin kesiştiği noktadadır. Örneğin, beynin farklı bölümlerinin hafıza, dil,  duygular vs. da oynadığı rolü araştıran nöroloji, hem biyoloji hem de tıpla örtüşmektedir.

Psikolojinin dalları dünyanın çeşitli bölgelerinde, hatta üniversitelerinde bile değişiklik göstermekle birlikte, genellikle kabul edilen ana dalları şunlar:

  • Klinik psikoloji –  uyum sağlayamama, beceri eksikliği, huzursuzluk, tatminsizlik, boşluk hissi, mutsuzluk vs. anlamak, tahminde bulunmak, ve hafifletmek üzere ilim, teori ve uygulamayı birleştirir.  Klinik psikolog bir kişinin yasam suresindeki zihinsel, duygusal, biyolojik, psikolojik, sosyal, ve davranışsal yönleri üzerinde yoğunlaşır. Başka bir deyişle, klinik psikoloji, psikolojik nedenli stres veya aksaklıkları anlamak, önlemek, hafifletmek, böylece hastanın kişisel gelişimini ve de kendini iyi hissetmesini sağlamak üzere psikolojinin bilimsel olarak araştırılması ve uygulanmasıdır. Psikolojik ölçümler ve psikoterapi klinik psikolojinin uygulanmasında merkezi oluşturur. Klinik psikologların sıksık araştırma, eğitim, mahkemede ifade vermek gibi sorumlulukları da vardır.
  • Bilişsel psikoloji –  psikolojinin bu dalı sorun çözme, hafıza, öğrenme, ve dil (insanlar nasıl düşünüyor, iletişim kuruyor, hatırlıyor ve öğreniyor) turu zihin süreçlerini araştırır. Psikolojinin bu dalı norobilim, felsefe ve dilbilimi gibi ilimlere çok yakındır. Bilişsel psikolojinin merkezinde insanların nasıl bilgi edindikleri, hangi süreçten geçirip, bilgiyi beynin hangi bölümlerinde nasıl sakladıkları yatar. Birçok kişiye göre, bilişsel psikoloji aslında zeka denilen olgunun incelenmesidir.
  • Gelişim psikolojisi -  kişinin yasamı boyunca geçirdiği psikolojik değişimlerin sistematik bir şekilde incelenmesidir. Bebeklik, çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik gibi yasamın tüm evreleri üzerinde yoğunlaşır. İnce ve kaba el hareket becerileri, sorun çözme, ahlak konseptinin gelişmesi, konuşmayı öğrenmek, duygular, kişilik, ben-konsepti ve kimlik gelişmesi gibi psikolojik faktörleri içerir. Gelişim alanında uzmanlaşmış bir psikolog, bir kişinin karakteristik özelliklerinin çevresel faktörler ile ne tip etkileşim içinde olduğu, ve kişinin gelişiminin bunlardan nasıl etkilendiği ile ilgilenir.
  • Evrimci psikoloji – insan davranışlarının evrim suresince nasıl etkilendiklerini inceler. Evrim teoristlerinin ve biyologlarının evrim sırasında doğal seçme veya cinsel seçmeden bahsettikleri gibi, bu dal da psikolojiye ayni düşünce tarzını uygular. Örneğin, evrimci bir psikolog konuşma öğrenmenin veya bellek algının doğal seçmenin işlevsel ürünleri olduklarına inanır.
  • Adli tip psikolojisi (forensic psychology) – psikolojiyi suç araştırması ve kanunun hizmetine sokar. Adli tip psikoloğu (forensic psychologist) suç ve adalet sistemi ve sivil mahkemeler dahilinde psikolojiyi bir bilim olarak uygular.  Bunun için ülkesinin yargı sistemi ile ilgili kuralları, standartları anlaması zorunludur. Adli tip psikolojisi mahkemede ifade verme, psikolojik bulguları hukuk dili ile mahkemeye sunmak, ve hukuki kişilere veri temin etmeyi içerir.
  • Sağlık psikolojisi – diğer adı davranış tıbbı veya tıbbı psikolojidir.  Psikolojinin bu dalı, davranış, biyoloji ve sosyal kontekstin insan sağlığını ve hastalıkları nasıl etkilediğini inceler. Tip doktoru organik hastalığı tedavi ederken, sağlık psikolojisti hasta olan kişi üzerine eğilir; sosyoekonomik düzeyi ve geçmişi, hastalık üzerinde etkili olabilecek davranışları (ilaçları düzenli alma) inceler. Amaç, hastalığı biopsisiksosyal faktörler kontekstinde ele alıp hastanın genel sağlığının kalitesini arttırmaktır. Sağlık psikologları genellikle klinik çevrelerde tip personeli ile birlikte çalışırlar.
  • Noropsikoloji – psikolojik süreçlerle ilgili olarak, beyni yapısal ve fonksiyonel olarak inceler. Noropsikoloji ayrıca beyindeki lezyonları araştırır, elektrik aktivitesini inceler.
  • Sanayi psikoloji –  diğer adi is psikolojisi veya organizasyonel psikolojidir. Kişilerin çalışırken veya eğitimdeyken performanslarını inceler, organizasyonların nasıl çalıştıklarını, ve kişi ve grupların iş ortamında nasıl davrandıklarını anlamaya çalışır. Sanayi psikoloğun amacı işte etkinliği, verimliliği ve tatmini arttırmaya yöneliktir.
  • Sosyal psikoloji – hislerin, davranışların ve düşüncelerin başka kişilerin varlığından nasıl etkilendiğini anlamak ve izah etmek üzere bilimsel metotlar kullanır. Bireylerin grup içindeki davranışları, sosyal algı, uyumluluk, saldırganlık, önyargı, ve liderlik sosyal psikoloğun ilgi alanına girerler. Başka bir deyişle, sosyal psikoloji sosyal etkilerin insan davranışları üzerindeki sonuçlarını inceler.